ه) کریشنا

دو نفر با نام «کریشنا» شناخته شده هستند که باید آن ها را از یکدیگر باز شناخت.

_ کریشنا مورتی: او متولد 1896 میلادی در جنوب هند است که پس از عمری تلاش به سال 1986 در 91 سالگی دیده از جهان فرو بست. او در خانواده ای برهمن متولد شد. تحصیلاتش در اروپا و رشته روانشناسی بود. چکیده اندیشه های کریشنا مورتی، خودشناسی و آزادسازی درونی است. او اعتقاد به سفر روحی و درونی داشت و طی مسافرت های متعددی که به سراسر اروپا و امریکا داشت، بر آن بود که در درون یکایک عالمیان رستاخیزی بزرگ همراه با صلح و آرامش ایجاد کند. از کریشنا مورتی به زبان فارسی حدود سی عنوان کتاب وجود دارد که مهم ترین آن ها عبارت اند از: تعالیم کریشنا مورتی، حضور در هستی، حقیقت و واقعیت، پرواز عقاب، برای جوانان، قدرت تغییر، نگاه در سکوت، خشونت و خلاقیت و عرفان خودشناسی. بنیادی در هند به نام «بنیاد کریشنا» عهده دار ترویج افکار و اندیشه های کریشنا مورتی است.

عمده سخن کریشنا مورتی دعوت به خودشناسی است. نتیجه خودشناسی کم شدن آلام و رنج های روحی انسان است. رو آوردن به درون، تنها راه بصیرت و بینش است و این بصیرت و بینش است که انسان را از تنهایی بیمارگونه می رهاند. یکی از آسیب ها و بیماری های انسان تضاد درونی است که انسان با خود و با دیگران دارد. تنها راه خروج از تضادها، آشتی کردن با زندگی است. اگر انسان با درون خود آشنا شود و ابرهای تیره را از درون خود پاک سازد، به آزادسازی درونی می رسد و از اینجا سفر روحی و معنوی او آغاز می شود. در این صورت یکایک آدمیان در درون خود به رستاخیزی بزرگ دست می یابند و این انقلاب عظیم درونی برای آنان صلح و آرامش به ارمغان می آورد.

اساس اندیشه های کریشنا مورتی ترکیبی است از عناصر اصلی آیین های هندو، یعنی تناسخ، قانون کرمه و یوگا از یک سو و اندیشه های روان شناختی که امروز در جامعه مطرح است. کریشنا مورتی مؤلفه های مزبور را با یکدیگر مخلوط ساخته، سعی بر آن دارد که مرهم و درمانی برای خلأها، نیازها و کاستی های انسان مدرن دست و پا کند. از آنجا که مهم ترین نیاز بشر در دوره مدرنیته، مقوله آرامش است، کریشنا مورتی بیش از همه بر این عنصر تأکید دارد. در مباحث گذشته، این موارد را تحلیل و بررسی کردیم.

_ راما کریشنا و وارنا کریشنا: یکی از بزرگ ترین کتاب های هندوها که در عالم ادبیات هند شهرت بسزایی دارد و در طول مدت هزار سال تأثیرات بسیار بزرگی داشته است، کتاب کوچکی است به نام بهگود- گیتا یا نغمات کریشنا. این رساله کوچک که نوعی رزم نامه باستانی است، سرگذشت وقایعی است که برای برخی افراد طبقه کشتریه یا شاهزادگان پیش آمد. راز عظیمی که در گیتا نهفته این است که تنها راه نجات حقیقی یا مکشه طریق اخلاص یا بهکتی است. از مهم ترین حکایات رساله این است که شاهزاده ای بود به نام اُرجونه. او که عازم مصاف بزرگی بود، در حالی که سوار بر ارابه رزمی سلطنتی بود، با راننده ارابه به نام کریشنا (خدای پهلوانی) هم صحبت شد. در این میان کریشنا با شاهزاده ارجونه مکالماتی کرده است که در رساله گیتا ثبت است. کریشنا اندک اندک به عنوان یک معلم برای شاهزاده ظهور می کند و تعالیم او برای شاهزاده آرامش کامل به ارمغان می آورد. در همین هنگام کریشنا که همان راننده ارابه است، خود را تجسم ویشنو یا برهمن معرفی می کند. او مظهر اوصاف خدا و پیروی از او سبب رهایی است. سالکی که خود را سراسر تسلیم کریشنا کند به جذبه و نجات خواهد رسید.

به دنبال این حکایت، کسانی خود را مظهر و نماینده کریشنا خواندند. یکی از آن ها میرزا غلام احمد قادیانی (1326- 1255ق) است. پیروانش او را مظهر جدیدی از کریشنا معرفی کردند و از این طریق جماعت احمدیه یا قادیانیه پدید آمد.

راما کریشنا، که از اقشار محروم هند بود، خود را مظهر کریشنا نامید. وی در قرن نوزدهم میلادی افکار خود را منتشر ساخت. راما کریشنا در ابتدا هندو بود، ولی بعداً مسیحی، سپس بودایی و پس از آن مسلمان شد و در نهایت به آیین هندو بازگشت. او معتقد بود خدا گاهی به نام کریشنا، گاهی عیسی، گاهی بودا، گاهی رام و گاهی محمد جلوه می کند. بر این اساس همه ادیان خوب اند؛ بنابراین او می تواند مرشد تمام ادیان شود. جوهره اصلی پیام راما کریشنا مدارا و مصالحه است. همچنین او معتقد بود که تمام مذاهب و ادیان برابرند و همه آن ها انسان را به سرمنزل مقصود می رسانند. امروزه مکتب کریشنا که از اصول و مبانی هندو پیروی می کند، باعث تشکیل محافلی در امریکا و اروپا شده است.

رهبر این طایفه در ایران کسی به نام «وارنا کریشنا» است. مریدان او عمدتاً از قشر جوان هستند. آن ها در هفته محافل متعددی تشکیل می دهند. در محافل آن ها ابتدا سازهای هندی نواخته می شود و پس از خاموش کردن چراغ ها همگی در این حلقه مشغول به رقص خاصی می شوند. البته گاهی از ذکرهای هندی و حتی ذکر «الله اکبر» هم استفاده می شود تا این که احساس شور بالا گیرد. در محفل کریشنا معمولاً اختلاطی از اندیشه های بودا، سای بابا و یوگا آموزش داده می شود.

در تحلیل و بررسی این طایفه کافی است به چند نکته توجه کنیم؛ نکاتی از قبیل قانون تناسخ، برابری ادیان و مذاهب، اندیشه های بودا و سای بابا که در مباحث گذشته به تحلیل و بررسی آن ها پرداختیم. بجز این موارد، پاره ای انحرافات در این جماعت نیز قابل تأمل است.