خب حالا با اطمینان می توان گفت دور مخملباف به پایان رسیده است، دوری که به اعتقاد من هرگز آغاز نشد... از همان اول با کمال تأسف معلوم بود که مخملباف از آن تب های تند است که زود سرد خواهد شد، اما همان تندی و داغی مانع از آن بود که این برودت قریب الوقوع را باور کنند. اما امروز دیگر در وجود او باید ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد. "نوبت عاشقی" و "شب های زاینده رود" از لحاظ ساختار سینمایی به اولین کارهای دانشجویان بی استعداد سینما شبیه هستند و بنا بر این، اصلاً نباید درباره آن ها به عنوان فیلم سخن گفت.

آن چه که باعث می شد تا ما علی رغم آگاهی مان از تحولات فکری و درونی او سکوت کنیم همان ملاحظاتی بود که امروز ما را واداشته است تا با تفکر او به مقابله برخیزیم.

مسأله مخملباف از "دست فروش" به بعد، فقر و عدالت بوده است بی آن که جواب را پیدا کند و آدمی مثل او هرگز به جواب نخواهد رسید. شکاک است، اما این شک را مقدمه رسیدن به یقین و بعد هم قطعیت و قاطعیت قرار نمی دهد. فقط شک می کند و دیگران را به شک می اندازد و بعد هم رهایشان می کند، چرا که خودش هم به جواب نرسیده است.

پیش قراولان ایجاد آن فضای مغشوشی که امکان ازاله هویت از انقلاب را رفته رفته فراهم کند باید افرادی باشند ظاهراً منتسب به خود انقلاب و باطناً پیوسته به دشمن. محسن مخملباف یکی از بهترین کسانی بود که می توانست این وظیفه را بر عهده بگیرد؛ سیاه اندیشی و عصبیت او سال ها بود که خود را در فیلم هایش به ظهور رسانده و گرگ ها را در کمین او نشانده بود. یک تحلیل درست از جلوه های تحولات فکری او در فیلم هایش می توانست به خوبی نشان دهد که مخملباف خودش نیز به همان دور باطلی گرفتار آمده است که "بای سیکل ران" در آن رکاب می زد و به مقصد نمی رسید. دیگر پرسوناژهای او نیز به مقصد نرسیدند، نه دست فروش، نه حاجی و نه دیگران...

آن چه که به ‌آنان این جرأت را بخشیده یکی تفرقه حاکم در میان ماست و دیگر، وجود افرادی چون مخملباف که به حریم هایی که روزی به آن اعتقاد داشته اند وفادار نمانده اند... مخالفان سیاسی داخلی و خارجی، این کارگردان را به عنوان "یک فرد حزب اللهی که از عقاید خویش برگشته است" می شناسند و به همین دلیل در هنگام نمایش فیلم های او، درست در نقاطی که نیش سیاسی به نظام می زند، تماشاگران جشنواره ای هم کف می زنند.

در جامعه ای که جبر موقعیت و شرایط بسیاری از جوانان کشور را واداشت تا خود را برای آزادی فدا کنند، جبر همان موقعیت و شرایط بچه مسلمان دیگری را هم واداشت تا خط بطلان بر هر چه داشت بکشد و در صف اصحاب هربرت مارکز و پوپر از لیبرالیسم جنسی دفاع کند! به راستی از جبر محیط چه کارها که بر نمی آید!

سید شهیدان اهل قلم، سید مرتضی آوینی